donderdag 20 januari 2011

KRITIEK • 2001-2010

Thomas Köhler, Westfälische Universität

Duits historicus Thomas Köhler publiceert in 2006 het artikel 'Polizisten in Nationalsozialismus als Täter und Retter'. Daarin bespreekt hij autobiografieën van mensen als Joep Henneboel zeer negatief.

Köhler stelt: "Als „grüner“ Polizist während des Zweiten Weltkrieges in Amsterdam eingesetzt, rettete er am 6. Dezember 1944 eine Gruppe katholischer Geistlicher vor der Deportation. Nach Ende des Krieges reiste Henneboel illegal nach Holland ein, um sich dem Bergbaudienst in Deutschland zu entziehen. Mit Hilfe von Bescheinigungen der von ihm geretteten Priester gelang es ihm, die niederländische Staatsangehörigkeit zu erhalten. Als problematische Ego-Dokumente charakterisierte Spieker vor allem Henneboels in verschiedenen Versionen erschienene autobiographische Schriften, die nicht frei von Selbstinszenierung und -überhöhung, auch in Bezug auf „Rettungstaten“ selbst, seien."

Kortom, na de oorlog bij terugkeer in Duitsland weigerde Henneböhl de door de geallieerde bezetter opgelegde dwangarbeid in de mijnen, en alleen daarom zou hij volgens Köhler zijn verdiensten als verzetsman flink hebben overdreven, teneinde het Nederlandse staatsburgerschap te verkrijgen.

Het is best mogelijk dat Henneböhl dertig jaar na de oorlog niet alles meer exact wist, alleen al omdat hij toen in zeer gestreste situaties verkeerde. Maar alleen al het aantal getuigen, het onderzoek door de Nederlandse politie, de officiële verklaringen, en het feit dat er na het verschijnen van zijn biografie geen onthullingen in de pers verschenen over eventuele verzinsels, leidt tot de slotsom dat historicus Thomas Köhler een ernstige fout begaat.

Blijft de vraag waarom Joep Henneböhl zoveel risico heeft genomen? Naar eigen zeggen vanwege het Katholieke milieu waarin hij opgroeide, zijn geloofsovertuiging: 'Ich konnte nicht anders'. Maar wat bij het bekijken van de foto's meteen opvalt zijn Henneböhls pretogen, bijna elke kiek is het raak. Hij had niet alleen een afkeer van fascisme, maar hij was een enthousiaste persoonlijkheid, en waarschijnlijk zat het in zijn karakter om ook voor eigen plezier bruinhemden een hak te zetten. Een andere verklaring gaf Chiel Hemelaar, die met de oud-verzetsman bevriend was: Henneboel zou een blinde vlek voor gevaar hebben gehad.

Gelukkig maar, zou ik zeggen. En al zou Henneböhl maar één Nederlander het leven gered hebben, zelfs dan was dat voor een Duitser in de oorlogsjaren een levensgevaarlijke verzetsdaad. Bovendien zijn er meer getuigenissen dan de door historicus Köhler genoemde geestelijken, die door Henneböhls toedoen aan deportatie ontkwamen. Daarbij werden ook minder ingrijpende verzetsdaden als sabotage aangemerkt, zoals het verstrekken van vrijwaringbewijzen aan Nederlanders voor in beslag genomen fietsen, ook iets waar Henneböhl zich schuldig aan maakte.